9 marca 1009 roku wraz z kilkunastoma innymi misjonarzami męczeńską śmiercią z ręki brata księcia Jaćwingów zginął święty Brunon z Kwerfurtu. Niekiedy jako datę jego śmierci podaje się 14 lutego 1009 roku.
Przyjazd do Polski
Zawarcie pokoju pomiędzy Henrykiem II a Bolesławem Chrobrym w 1005 roku otworzyło Brunonowi drogę do Polski. Po przybyciu do Gniezna został ciepło przyjęty przez polskiego księcia. Od Bolesława Chrobrego dowiedział się również o śmierci z rąk pogan kilku benedyktynów w okolicach Międzyrzecza, wśród których znalazło się dwóch jego włoskich kolegów z Rawenny. Pod wpływem tego wydarzenia napisał "Żywot Pięciu Braci Męczenników".
Kolejna misja
Kolejnym terenem działalności Brunona były ziemie zamieszkałe przez plemię Pieczyngów na pograniczu Litwy i Rusi Kijowskiej. Momentami wyprawa była niebezpieczna, gdyż Pieczyngowie na pewien czas uwięzili duchownego. Benedyktyn zdołał ich jednak przekonać, że wraz misjonarzami przybył w dobrych zamiarach. Kapłan świadomy tego, że w końcu będzie musiał opuścić tereny niepozostające pod żadną kościelną jurysdykcją, zdecydował się na wyświęcenie na biskupa jednego spośród towarzyszących mu zakonników. Misja obfitowała nie tylko w sukcesy natury religijnej - Brunonowi udało się także doprowadzić do zawarcia porozumienia pomiędzy Pieczyngami a księciem Rusi Włodzimierzem.
Zakonnik wrócił do Polski w 1007 roku. Z jej terenu kierował misjami w Prusach. W księciu Bolesławie Chrobrym znalazł sobie przyjaciela, z którym podzielał poglądy polityczne i religijne.
List do Henryka II
W 1007 roku zanosiło się na kolejną wojnę z Niemcami. Król Henryk II sprzymierzył się z pogańskim plemieniem Luciców przeciwko Polsce. Kolejna wojna mogła uniemożliwić prowadzenie działalności misyjnej. Brunon postanowił odwieść swojego króla Niemiec od wszczynania kolejnego konfliktu. W tym celu napisał do niego list.
- Henryk II był zwolennikiem ekspansji na wschód. Swoje koncepcje planował wcielić w życie - powiedział prof. Grzegorz Myśliwski w audycji "Wojny Bolesława Chrobrego".
Na początku wiadomości zakonnik przypomniał o swoich misyjnych sukcesach w Siedmiogrodzie i wśród Pieczyngów. Scharakteryzował również politykę Chrobrego, wykazując, że jest zupełnie inna od tej prowadzonej przez Henryka II. O Bolesławie pisał, że "kocha go jak duszę swoją i więcej niż swoje życie".
Brunon podkreślił swoje przywiązanie do króla, prosząc go zachowanie przyjaznych stosunków pomiędzy Niemcami a Polską. Wyraźnie zastrzegł jednak, że jako duchowny "Ewangelię głosi nie z jego mandatu, ale z ramienia św. Piotra". Otwarcie zganił Henryka II za zawarcie sojuszu z poganami przeciwko Polsce, który uznał "niegodnym chrześcijańskiego władcy". Niemieckiego władcę pytał: "czy nie uważasz tego za grzech, gdy chrześcijanina zabija się na ofiarę pod chorągwią demonów? (…) Jeśli chcesz mieć rycerza, trzymaj z Chrobrym".
Henryk II, gdy otrzymał ten list, rozgniewał się i żałował, że nie może wtrącić Brunona do więzienia. Krótko potem skierował wojska w kierunku Polski.
O wielkiej wyprawie króla Niemiec Henryka II na Polskę w 1007 roku posłuchasz w audycji "Wojny Bolesława Chrobrego".
06:20 wojny bolesława chrobrego.mp3 Audycja "Wojny Bolesława Chrobrego" z cyklu "Kronika polska". (PR, 8.01.2001)
Przeczytaj pierwsze polskie tłumaczenie listu św.Brunona z Kwerfurtu do Henryka II na stronach Biblioteki Cyfrowej Polona.
Męczeńska śmierć
Brunon na przełomie 1008/1009 roku wyruszył z wyprawą misyjną do Jaćwingów na pogranicze prusko-litewskie. Zdołał nawrócić miejscowego księcia z jego świtą. Jednak kilka dni później, 9 marca 1009 roku, poniósł śmierć z ręki jego brata.
Brunon został kanonizowany kilkanaście lat po śmierci. Jednak, w przeciwieństwie do św. Wojciecha, nie rozwinął się jego kult. Postać była praktycznie zapomniana aż do XIX wieku, kiedy odkryto "List do króla Henryka II" oraz dzieła hagiograficzne pióra Brunona.
Brunon przyszedł na świat w 974 roku w Kwerfurcie w rodzinie bogatego niemieckiego grafa. W wieku około 11 lat został wysłany do szkoły w Magdeburgu, w której wcześniej kształcił się św. Wojciech - czeski biskup, który wysłany z misją przez polskiego księcia Bolesława Chrobrego poniósł męczeńską śmierć w Prusach.
W czasach młodości Brunona Magdeburg był stolicą arcybiskupstwa. Przyszły święty był świadkiem rozwoju tego miasta. Z żywym zainteresowaniem obserwował styl życia wyższego duchowieństwa, okazałe dworskie i kościelne uroczystości oraz przyjazdy najwyższych dostojników państwowych. Przyglądał się również sądom, w których osobiście uczestniczył król Otton III. W szkole, pod czujnym okiem nauczycieli, prędko opanował łacinę, teologię i retorykę. Spośród uczniów wyróżniał się zdolnościami literackimi. W szkole zaprzyjaźnił się ze swoim dalekim krewniakiem Thietmarem – późniejszym autorem słynnej kroniki.
Początek kariery duchownego
W 995 roku, a więc zaledwie rok po ukończeniu szkoły, został powołany na dwór królewski w charakterze kapelana. Przebywając na dworze, nawiązał bliskie kontakty z Ottonem III. Szybko okazało się, że władca i ksiądz podzielają podobne poglądy na temat polityki i religii - oboje byli orędownikami idei chrześcijańskiego uniwersalizmu, w którym widzieli podwalinę do budowy Świętego Cesarstwa Rzymskiego.
- To miało być cesarstwo rzymskie, ale takie, do którego należałyby na równych prawach Słowiańszczyzna, Włochy z Rzymem oraz Galia - wyjaśnił profesor Grzegorz Myśliwski w audycji "Otton III - na historycznej wokandzie".
Na czym dokładnie polegała ta idea? Posłuchaj audycji "Na historycznej wokandzie".
14:50 Panowanie Ottona III oceniali prof. Grzegorz Myśliwski i prof. Marek Kazimierz Barański w audycji Andrzeja Sowy "Na historycznej wokandzie". (PR, 18.1 Panowanie Ottona III oceniali prof. Grzegorz Myśliwski i prof. Marek Kazimierz Barański w audycji Andrzeja Sowy "Na historycznej wokandzie". (PR, 18.10.2000)
W 996 roku wraz z Ottonem odbył swoją podróż do Rzymu. Brunon uczestniczył tam w koronacji swojego protektora na cesarza, której dokonał papież Sylwester II. Podczas uroczystości do kapłana dotarła wieść o tragicznej śmierci św. Wojciecha.
Zakonnik
Śmierć św. Wojciecha wywarła na Brunonie tak wielkie wrażenie, że zdecydował się zrezygnować z funkcji dworskiego kapelana. W 998 roku wstąpił do klasztoru benedyktynów św. Bonifacego i św. Aleksego na Awentynie w Rzymie, w którym wcześniej przebywał św. Wojciech. W klasztorze przyjął zakonne imię Bonifacy (czasem w historiografii występuje właśnie pod tym imieniem lub jako Brunon Bonifacy). W zakonie poznał Romualda - twórcę benedyktyńskiej reguły pustelniczej i późniejszego świętego. Pod jego wpływem Brunon postanowił spróbować życia jako eremita. W kolejnych latach Brunon doświadczał pustelniczego życia w Pirenejach, Katalonii, w słynnym klasztorze na Monte Cassino, aż w końcu osiadł w Pereum koło Rawenny. Właśnie tam dojrzała w nim myśl o zostaniu misjonarzem wśród pogan.
W 1001 roku na dworze cesarskim Ottona III w Rawennie zjawiło się polskie poselstwo z prośbą o przysłanie mnichów do eremu w Wielkopolsce, który docelowo miał stać się szkołą polskich misjonarzy. Sprawa założenia takiej placówki została omówiona podczas zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 roku pomiędzy polskim księciem Bolesławem Chrobrym a cesarzem Ottonem III.
Co jeszcze zostało postanowione na zjeździe gnieźnieńskim? Posłuchaj audycji "Królowie i książęta polscy".
18:45 Przebieg zjazdu gnieźnieńskiego przybliżyli profesorowie Stanisław Trawkowski i Henryk Samsonowicz w audycji Elizy Bojarskiej pt. "Królowie i książęt Przebieg zjazdu gnieźnieńskiego przybliżyli profesorowie Stanisław Trawkowski i Henryk Samsonowicz w audycji Elizy Bojarskiej pt. "Królowie i książęta polscy" (PR, 16.08.1984).
Na misjonarzy wytypowano mnichów Benedykta i Jana – przyjaciół Brunona. Jego samego wyznaczono na kierownika tej misji w randze biskupa. Benedykt i Jan wyruszyli w podróż do Polski pod koniec 1001 roku, kiedy Brunon z niewyjaśnionych do dziś powodów został w Rawennie.
Wyprawa na Węgry
Na początku 1002 roku zmarł protektor Brunona – cesarz Otton III. Jego następca – król Henryk II - jeszcze w tym samym roku zaczął prowadzić wojnę z Polską. W takich warunkach król niechętnie spoglądał na misyjne plany benedyktyna.
- Te wojny polsko-niemieckie, które weszły w skład polskiej świadomości historycznej, były wycieńczające i w gruncie rzeczy niepotrzebne - ocenił prof. Grzegorz Myśliwski w audycji "Bolesław Chrobry - na historycznej wokandzie".
Zakonnik, w pełni zdając sobie sprawę z pozycji Henryka II w Europie, udał się na Węgry. Taki kierunek obrał nieprzypadkowo - władzę w tym państwie sprawował szwagier Henryka - Stefan I.
- Stefan I dokonał w tym czasie potężnych przeobrażeń swojego państwa, umacniając pozycję Węgier w Europie - dodał dr Paweł Żmudzki w audycji "Bolesław Chrobry - na historycznej wokandzie".
Znajdując się pod nadzorem Stefana I, Brunon rozpoczął misję ewangelizacyjną w Siedmiogrodzie. Jego sukcesy w nawracaniu pogan na chrześcijaństwo pozwoliły pozyskać przychylność króla Niemiec i Węgier. Ostatecznie w 1004 roku, Henryk II wyraził zgodę na wyświęcenie Brunona na biskupa. Krótko po tym, Brunon napisał swoje pierwsze dzieło literackie - przeznaczony dla kleru hagiograficzny "Żywot świętego Wojciecha".
seb
Źródła: Archiwum Polskiego Radia, ks. prof. Józef Swastek, Święty Brunon z Kwerfurtu [w:] Polscy święci, wyd. 1986, Warren H. Caroll, Historia chrześcijaństwa, t. II: Budowanie chrześcijaństwa, wyd. 2010.
